"Als het om verdriet gaat moet je per definitie je eigen wiel uitvinden. Er zijn geen standaard maten verkrijgbaar”. Het is een van de treffende citaten uit een boek waarin mensen die 20-25 jaar geleden een geliefde verloren en vertellen over het belang van herdenken. Want bijna iedere dag komt hij of zij in hun gedachten nog voorbij.
Het boek "De hemel in mijn hoofd. Dierbaren herdacht, verhalen van nabestaanden”is geschreven door KRO-journaliste Kalien Blonden (Ten Have, 2edruk, 2007). Uit de bijdrage van Ton Honig (pp. 160-167) wil ik een paar waardevolle citaten nemen om te delen. Ton Honig (1957) was emerituspredikant, hij verloor in 1994 zijn vrouw Karin en schreef boeken over kinderen en de dood.
Over het eerste jaar zegt hij: "Je doet er een jaar over om je te realiseren dat iemand er echt niet meer is. Verstandelijk wist ik dat Karin er niet meer was. Maar emotioneel gezien lag dat heel anders. Ik heb bij voorbeeld een verhuiskaartje naar haar graf gebracht. Dat heb ik daar begraven. Het leek me toch handig als ze mijn nieuwe adres had. Alsof ze nog terug zou kunnen komen”.
En daarna? "Na het eerste jaar en vaak nog eerder, wordt van je verwacht dat je weer gewoon meedraait. Maar je energie is op, je bent opgebrand. De omgeving heeft dat niet in de gaten. Als je er niet zelf over begint doen anderen dat ook niet”.
Rouwen moet. "Rouw is een noodzakelijk proces, waarin je de band met de overledene moet loslaten en op zoek moet naar een nieuwe plek waar de nagedachtenis kan wonen. Gedeelde smart is geen halve smart. In rouw zit een onmededeelzaam element”. Rouw is moeilijk voor anderen te begrijpen, zo blijkt in de praktijk. Maar ook: "Je hebt het recht om het op je eigen manier te beleven”.
De positieve kant van verdriet. "Het gezicht van een overleden dierbare is in je ziel getekend. Hij is gestorven maar niet de betekenis die hij voor je heeft gehad. Dit is de ‘positieve kant’ van het verdriet. Niet de blinde paniek en de chaos van de eerste 2 jaar. Maar daarna. Het feit dat ik mijn vrouw kan missen brengt me in contact met de waardevolle elementen in de relatie die ik met haar had. Er is ook een stukje in mij dat niet van het verdriet af wil. Het is een munt met 2 zijden. Als je de kans van het intense verdriet omdraait, staan op de andere kant de schoonheid, de warmte en alle goede dingen die je met iemand hebt ervaren geprint. Als je van dat verdriet af wilt betaal je een hoge tol. Isoleer je je van je verdriet, dan isoleer je jezelf ook van alle mooie herinneringen.”
Het verdriet verandert. "Je moet maar eens vragen aan eenouder: gedenkt u uw dochter nu anders dan 10 jaar geleden? Je zult zien dat blijkt dat het heden steeds weer andere aspecten van dat verdriet boven brengt”.
"The past is never dead. It’s not even past”.
[De foto is gemaakt door Marjan Laban. Zie voor meer prachtige fotografie bij levensmomenten: www.marjanlaban-fotografie.nl]
