Ik doe het nooit, nu wel: een column opnemen die Henk Donkers op 27 januari 2020 schreef voor de website van de Burgemeesterswijk in Arnhem (www.bwarnhem.nl). Waarom? Deze column ontroerde mij. Ik ken de plaats, ik heb er 8 jaar gewoond.
De titel van Henk’s column is: Rozen bij Stolpersteine.
Ik liep vandaag door de Burgemeester Weertsstraat naar de sportschool. Op het trottoir zag ik drie rozen liggen. Die heeft iemand verloren, dacht ik. Toen ik ernaar toe liep, zag ik dat ze op drie Stolpersteine lagen, de ‘struikelstenen’ van messing die hier zijn neergelegd voor het huis waar eens joden woonden. Tot ze in de oorlog werden opgepakt, en via Westerbork afgevoerd naar Auschwitz waar ze vermoord werden. Dit overkwam maar liefst 235 buurtgenoten. Ik vind het nog steeds een onvoorstelbaar groot aantal.
Onze wijkgenote Willy Wytzes maakte voor het boek ‘De stille slag’ van Margot Klijn een complete lijst van de 1502 Arnhemse joden die de dood vonden in Duitse vernietigingskampen. Ze staan er allemaal in met naam, geboorteplaats en -datum, woonplaats in Arnhem en het concentratiekamp waar ze vermoord of (soms) anderszins overleden zijn. Dat dat laatste allemaal werd bijgehouden! Wat een geoliede vernietigingsmachine moet dat geweest zijn!
Willy heeft alle 1502 vermoorde Arnhemse joden een naam gegeven. Dat was monnikenwerk. Maar zeer de moeite waard. Zo worden ze niet vergeten. Ik weet niet of Willy er ooit in enige vorm een soort kruis van verdienste voor gekregen heeft. Dat heeft ze zeer verdiend.
Ik ben haar hele lijst nagelopen en heb geteld hoeveel van de vermoorde joden in de straten van de Burgemeesterswijk woonden. Dat waren er 235. Ongelooflijk! Moet je je eens voorstellen dat er nu zoveel wijkgenoten in zo’n korte tijd opgepakt en afgevoerd zouden worden. Hoe zouden wij als wijk daar nu mee omgegaan zijn?
Waarom vandaag die bloemen op het trottoir? Het is 75 jaar geleden dat concentratiekamp Auschwitz door de Russen bevrijd werd. Wat attent dat een wijkbewoner (of iemand anders) bloemen gelegd heeft bij Stolpersteine voor joden (ook b ij de Gall & Gall in de Van Lawick van Pabststraat) voor wie de bevrijding te laat kwam. Dank!
Henk Donkers, januari 2020.
